Theo Từ điển Tiếng Việt, quy trình là “trình tự phải tuân theo để tiến hành một công việc nào đó”[1]. QTTXCT của ĐBQH là trình tự các công việc mà ĐBQH, Đoàn ĐBQH và các cơ quan, tổ chức phối hợp thực hiện từ việc lập chương trình, kế hoạch tiếp xúc cử tri, tiến hành cuộc tiếp xúc, tổng hợp các kiến nghị của cử tri, thông báo kết quả giải quyết kiến nghị với cử tri. Nói cách khác, QTTXCT của ĐBQH là thứ tự các công việc ĐBQH thực hiện việc tiếp xúc với cử tri. QTTXCT của ĐBQH bao gồm các công việc, các thủ tục, triển khai theo một trình tự nhất định. Mỗi công đoạn có một quy trình riêng, được hình thành bởi các thủ tục và có mối quan hệ gắn bó, thống nhất với toàn bộ quy trình chung về tiếp xúc cử tri của ĐBQH.

QTTXCT của ĐBQH có những đặc điểm sau:

- Là quy trình thực hiện nhiệm vụ của người được uỷ quyền; thực hiện trách nhiệm chính trị - pháp lý của người đại biểu đã được nhân dân bầu ra, đó là nhiệm vụ tiếp xúc cử tri, do pháp luật quy định và bảo đảm thực hiện;

- Là quy trình mà ở đó có sự tham gia của các chủ thể đại diện cơ quan chủ trì, cơ quan phối hợp tổ chức, cơ quan phục vụ ĐBQH tiếp xúc cử tri;

 - Là quy trình ĐBQH luôn phải thể hiện được vai trò chủ động trong suốt quá trình tiếp xúc cử tri, thu thập và phản ánh tâm tư, nguyện vọng của cử tri;

- Mục đích của QTTXCT là việc ĐBQH thực hiện trách nhiệm trước cử tri về hoạt động của mình; nắm bắt tâm tư, nguyện vọng, thu thập và phản ánh ý kiến, kiến nghị của cử tri đến cơ quan, tổ chức có thẩm quyền để giải quyết và trả lời cử tri.

Thứ nhất, QTTXCT là cơ sở pháp lý để phân công công việc giữa Đoàn ĐBQH, ĐBQH, Ban thường trực Ủy ban Trung ương mặt trận Tổ quốc Việt Nam (UBTW MTTQVN), Thường trực Hội đồng nhân dân (HĐND), Ủy ban nhân dân (UBND), các cơ quan thông tin đại chúng, Văn phòng Đoàn ĐBQH, HĐND và các cơ quan, tổ chức hữu quan. Trên cơ sở các quy định về QTTXCT của ĐBQH, các chủ thể có trách nhiệm chủ động hơn, nhận thức được rõ hơn về trách nhiệm và từng công việc cụ thể như: ĐBQH phải có kế hoạch tiếp xúc cử tri riêng; Đoàn ĐBQH chủ động xây dựng kế hoạch tiếp xúc cử tri, phối hợp với Ban thường trực Ủy ban MTTQVN, Thường trực HĐND, UBND các cấp, các cơ quan thông tin đại chúng triển khai kế hoạch tiếp xúc cử tri. Hơn nữa, bám sát vào quy trình, văn phòng giúp việc chủ động, tích cực tham mưu, đề xuất kế hoạch, phối hợp tổ chức, phục vụ đại biểu tiếp xúc cử tri, tổng hợp các kiến nghị của cử tri.

Thứ hai, QTTXCT là cơ sở pháp lý ràng buộc trách nhiệm cụ thể của từng cá nhân đại biểu, từng cơ quan, tổ chức đơn vị liên quan đến hoạt động tiếp xúc cử tri; đồng thời là căn cứ ghi nhận, xác lập tính hợp pháp của các hoạt động tiếp xúc cử tri, các kiến nghị của cử tri v.v.. Việc tiến hành các hoạt động tiếp xúc cử tri dưới bất kỳ hình thức nào khi tuân thủ quy trình tiếp xúc sẽ bảo đảm cuộc tiếp xúc cử tri của ĐBQH đạt được mục tiêu đề ra.

Thứ ba, QTTXCT của ĐBQH góp phần bảo đảm công khai, dân chủ trong hoạt động tiếp xúc cử tri của ĐBQH. Khi xác định rõ ràng các công việc, các nhiệm vụ cụ thể của cá nhân, cơ quan, tổ chức hữu quan đối với hoạt động tiếp xúc cử tri, như xây dựng kế hoạch, tổ chức hội nghị, cung cấp thông tin, nghi chép tập hợp kiến nghị, trả lời, giải quyết kiến nghị của cử tri... Các công việc được xác định và ấn định thời gian thực hiện cụ thể được thông báo công khai, thực hiện công khai với sự chứng kiến của các phương tiện truyền thông sẽ góp phần tạo được không khí dân chủ, cởi mở, tăng cường mối quan hệ giữa ĐBQH với cử tri.

Thứ tư, QTTXCT bảo đảm chất lượng các cuộc tiếp xúc cử tri của ĐBQH. Do phải tiến hành qua các bước, các khâu, các công việc theo trình tự, thủ tục chặt chẽ, khoa học, nên mọi vấn đề từ khâu chuẩn bị, lập kế hoạch, tổ chức thực hiện kế hoạch đến tổng hợp, chuẩn bị các tài liệu, nội dung tiếp xúc, xử lý các kiến nghị của cử tri được ĐBQH, văn phòng giúp việc và các cơ quan, tổ chức hữu quan chuẩn bị chu đáo, thận trọng, kỹ lưỡng trước khi tiến hành việc tiếp xúc cử tri. Do vậy, các cuộc tiếp xúc cử tri của ĐBQH sẽ được bảo đảm chất lượng và hiệu quả hơn.

Các quy định pháp luật hiện hành về QTTXCT đã bước đầu định hướng được một số công việc mà Đoàn ĐBQH, ĐBQH và các cơ quan, tổ chức có trách nhiệm phối hợp tiến hành việc tổ chức để ĐBQH tiếp xúc cử tri, thông tin kế hoạch tiếp xúc của đại biểu đến với cử tri, tạo điều kiện để ĐBQH thực hiện một số loại hình hoạt động tiếp xúc cử tri ở địa phương. Ngoài ra, quy định về việc ban hành kế hoạch tiếp xúc cử tri đã tạo cơ sở cho việc tập trung nguồn lực và trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân tham gia nhằm bảo đảm điều kiện cho ĐBQH thực hiện nhiệm vụ tiếp xúc cử tri. Quy định về việc phối hợp triển khai thực hiện kế hoạch tiếp xúc cử tri đã góp phần xác định được trách nhiệm của từng cơ quan, tổ chức trong việc tổ chức, cử đại diện tham dự các cuộc tiếp xúc cử tri. Quy định về trình tự, thủ tục tiến hành hội nghị tiếp xúc cử tri đã tạo điều kiện để tổ chức thành công các cuộc tiếp xúc. Bên cạnh đó,một số quy định về việc tổng hợp ý kiến, kiến nghị của cử tri để gửi đến các cơ quan, tổ chức có thẩm quyền để nghiên cứu, giải quyết và trả lời cử tri đã góp phần tạo cơ sở pháp lý bảo đảm thực hiện tốt việc xử lý các kiến nghị, giải quyết và trả lời kiến nghị cử tri trên thực tế.

Mặc dù việc tiếp xúc cử tri của đại biểu Quốc hội được quy định ở nhiều văn bản khác nhau, song đến nay vẫn chưa có một chế định cụ thể xác lập một quy trình rõ ràng, thống nhất, đầy đủ trong hoạt động tiếp xúc cử tri. Thực tế đó cũng đã dẫn đến sự nhận thức và cách làm không hoàn toàn giống nhau ở những địa phương khác nhau; mỗi nơi lại áp dụng theo một cách khác nhau, hiệu quả thực hiện vì vậy cũng có sự khác biệt. Điều đó đòi hỏi phải có một quy trình thống nhất và khoa học để nâng cao chất lượng, hiệu quả các cuộc tiếp xúc cử tri của đại biểu Quốc hội. 

Việc lập kế hoạch tiếp xúc cử tri chưa chú ý đến tình hình, điều kiện cụ thể của địa phương cũng như về đời sống, phong tục tập quán dân cư, trình độ dân trí và nhu cầu của cử tri về việc được tiếp xúc, gặp gỡ đại biểu để giải đáp, tháo gỡ những vấn đề khó khăn, bức xúc nảy sinh từ đời sống. Ở một số địa phương, khi xây dựng kế hoạch tiếp xúc cử tri chưa chú trọng việc rà soát kỹ lưỡng danh sách các thôn, làng, bản, ấp, tổ dân phố, khu dân cư; các xã, phường, thị trấn để có thể bố trí hợp lý các điểm tiếp xúc mới, tiếp xúc lại; chưa bám sát tình hình và nhu cầu của cử tri cũng như những vấn đề nổi cộm, bức xúc trong nhân dân v.v.. Do vậy, dẫn đến tình trạng ĐBQH thực hiện việc tiếp xúc nhiều lần với nhóm cử tri trên một địa bàn nhất định, không bảo đảm việc tiếp xúc cử tri lần lượt ở tất cả các đơn vị trong đơn vị bầu cử...

Do chưa coi trọng khâu phối hợp xây dựng kế hoạch nên dẫn đến sự bị động cho một số cơ quan, tổ chức trong việc phân công, bố trí cán bộ tham gia, cử đại diện tham dự, chỉ đạo, hướng dẫn cấp dưới chuẩn bị các điều kiện để tổ chức thực hiện kế hoạch ĐBQH tiếp xúc cử tri. Trong quá trình triển khai thực hiện kế hoạch, sự phối hợp giữa các cơ quan, đơn vị trong việc tổ chức để ĐBQH tiếp xúc cử tri còn bất cập, do quy định hiện hành chưa đề cập đến quy trình phối hợp tổ chức thực hiện.

Việc thực hiện các trình tự, thủ tục tiến hành hội nghị tiếp xúc cử tri còn lúng túng, do quy định một cách cứng nhắc về trình tự tiến hành hội nghị. Pháp luật hiện hành đặt ra trình tự, thủ tục tiến hành hội nghị tiếp xúc cử tri (trừ tiếp xúc cử tri theo chuyên đề lĩnh vực thực hiện ở cơ quan, tổ chức, đơn vị) đều phải qua sáu bước còn quá rườm rà, làm mất nhiều thời gian cho công tác tổ chức.

Mặt khác, do đặc điểm của hoạt động tiếp xúc cử tri ở nơi làm việc, nơi cư trú, theo chuyên đề, đối tượng, địa bàn cũng rất khác nhau cả về thành phần dự, mục đích, yêu cầu của cuộc tiếp xúc... nên việc áp dụng quy trình sáu bước cho các hội nghị tiếp xúc theo loại hình hoạt động nêu trên là không hoàn toàn phù hợp. Việc quy định quy trình bắt buộc sáu bước tại Điều 11, Nghị quyết liên tịch số 06/2004/NQLT/UBTVQH11-ĐCTUBTWMTTQVN ngày 10/09/2004 của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) và Đoàn Chủ tịch UBTWMTTQVN ban hành hướng dẫn về việc đại biểu Quốc hội tiếp xúc cử tri (Nghị quyết liên tịch 06) đã không còn phù hợp, tạo ra sự nhàm chán, cứng nhắc trong việc tổ chức, điều hành hội nghị tiếp xúc cử tri, làm cho hội nghị tiếp xúc cử tri nặng về tính hành chính; trong khi đòi hỏi hiện nay là phải đổi mới cách tiến hành, tạo được không khí cởi mở, gần gũi, gắn bó, trách nhiệm giữa ĐBQH với cử tri.

Theo quy định tại khoản 2, Điều 4 của Nghị quyết liên tịch số 06 và khoản 1, Điều 28, Nghị quyết liên tịch số 525/2012/NQLT/UBTVQH13-ĐCTUBTWMTTQVN của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội và Đoàn Chủ tịch UBTWMTTQVN về việc tiếp xúc cử tri của ĐBQH (Nghị quyết liên tịch số 525) thì “Căn cứ vào điều kiện cụ thể và yêu cầu thực hiện nhiệm vụ của mình, ĐBQH gặp gỡ, tiếp xúc với cá nhân hoặc nhóm cử tri để lắng nghe, tìm hiểu tâm tư, nguyện vọng của cử tri và thu thập ý kiến, kiến nghị của cử tri”.

Qua tổng kết thực tiễn các hoạt động tiếp xúc cử tri cho thấy, do thiếu vắng quy trình, thủ tục, nên việc ĐBQH tự tiến hành gặp gỡ, tiếp xúc với cá nhân hoặc nhóm cử tri còn rất lúng túng, khó khăn. Mặc dù Nghị quyết liên tịch số 525 có quy định về việc kết hợp tiếp xúc cử tri của ĐBQH với tiếp xúc cử tri của đại biểu Hội đồng nhân dân nhưng vẫn chưa có quy định về quy trình tổ chức thực hiện. Đặc biệt đối với những đại biểu lần đầu tham gia Quốc hội còn lúng túng khi thực hiện việc tiếp xúc theo chuyên đề, lĩnh vực, tự gặp gỡ, tiếp xúc cử tri; khả năng tổ chức các buổi tiếp xúc độc lập cũng còn rất hạn chế; chưa có được một cơ chế hợp lý để ĐBQH và cử tri có thể dễ dàng gặp gỡ, trao đổi, thảo luận, đề xuất hướng giải quyết những vấn đề cụ thể của đời sống xã hội. Việc tiếp xúc rộng rãi với cử tri ở tất cả các điểm trong đơn vị bầu cử cũng còn gặp khó khăn; việc nắm bắt tâm tư, nguyện vọng, thu thập kiến nghị của cử tri chưa được đầy đủ, sâu sắc; nhiều ĐBQH mới chủ yếu nắm được tình hình đời sống dân cư ở một số đơn vị, nhất là đơn vị ở địa bàn trung tâm.

Một trong những bài học được rút ra từ thực tiễn là việc tiến hành hoạt động tiếp xúc cử tri nếu theo một quy trình chặt chẽ, khoa học, phù hợp từ khâu lập kế hoạch tiếp xúc cử tri, tổ chức thực hiện kế hoạch tiếp xúc cử tri đến khâu tập hợp, phân loại, tổng hợp và chuyển các kiến nghị của cử tri đến cơ quan, tổ chức có thẩm quyền giải quyết sẽ góp phần quan trọng vào thành công của hoạt động tiếp xúc cử tri; nâng cao chất lượng, hiệu quả các cuộc tiếp xúc cử tri, kể cả hoạt động tự tiến hành việc gặp gỡ, tiếp xúc với cá nhân hoặc nhóm cử tri.

Để bảo đảm QTTXCT được chặt chẽ, khoa học, cần thực hiện các công việc sau đây:

 Lập kế hoạch tiếp xúc cử tri hàng năm của từng ĐBQH là một việc cần thiết, có ý nghĩa quan trọng định hướng cho hoạt động cả năm. Trước khi ban hành kế hoạch chính thức về tiếp xúc cử tri hàng năm, ĐBQH cần căn cứ vào những vấn đề cơ bản sau đây để lựa chọn nội dung tiếp xúc, đối tượng cử tri, địa bàn tiếp xúc, thời gian, địa điểm tiến hành việc tiếp xúc cử tri:

Thứ nhất, cần căn cứ vào nhiệm vụ hoạt động đại biểu hàng năm, bám sát các nội dụng của kế hoạch công tác hàng năm của Đoàn ĐBQH, kế hoạch công tác của các cơ quan của Quốc hội, chương trình hoạt động của Quốc hội về xây dựng luật, chương trình giám sát và quyết định những vấn đề quan trọng của đất nước v.v..

Thứ hai, căn cứ vào tình hình kinh tế - xã hội của địa phương, nắm bắt thông tin về tình hình cử tri ở địa phương, ưu tiên cử tri ở địa bàn thuộc đơn vị bầu cử, cử tri ở cơ sở xã, phường, thị trấn thông qua các kênh thông tin.

Thứ ba, yêu cầu văn phòng giúp việc Đoàn ĐBQH, cán bộ giúp việc cho đại biểu (nếu có) cung cấp các thông tin về tình hình cử tri, những vấn đề nổi cộm, bức xúc của cử tri ở địa phương, trong đó ưu tiên nắm thông tin từ cử tri ở đơn vị bầu cử; dự kiến những vấn đề cử tri quan tâm phát biểu ý kiến, kiến nghị khi đại biểu đến tiếp xúc.

Thứ tư, trên cơ sở nghiên cứu toàn diện những vấn đề nêu trên, ĐBQH tiến hành xây dựng kế hoạch tiếp xúc cử tri hàng năm và gửi đến Đoàn ĐBQH trong tháng 12 của năm trước để tổng hợp xây dựng kế hoạch tiếp xúc cử tri của cả Đoàn.

Kế hoạch tiếp xúc cử tri của từng ĐBQH cần xác định rõ các nội dung chính sau: số cuộc tiếp xúc cử tri trong năm; hình thức tiếp xúc cử tri (theo hội nghị hoặc tự tiến hành việc gặp gỡ, tiếp xúc với cá nhân hoặc nhóm cử tri); đối tượng, địa bàn tiếp xúc cử tri; nội dung trao đổi, báo cáo với cử tri tại cuộc tiếp xúc phù hợp với từng hoạt động tiếp xúc cụ thể, như: tiếp xúc trước kỳ họp Quốc hội, tiếp xúc sau kỳ họp Quốc hội; tiếp xúc theo chuyên đề, lĩnh vực, địa bàn, đối tượng cụ thể...; dự kiến thời gian cụ thể để thực hiện các hoạt động tiếp xúc cử tri; dự kiến cụ thể các thành phần (đại diện cơ quan, tổ chức, đơn vị) tham gia tổ chức, tham dự, phục vụ cuộc tiếp xúc giữa đại biểu với cử tri; các điều kiện bảo đảm: kinh phí, phương tiện, cán bộ giúp việc; các khoản kinh phí hỗ trợ khác (nếu có); dự kiến kết quả thu được và việc xử lý ý kiến, kiến nghị của cử tri (tập hợp và báo cáo về Đoàn ĐBQH các ý kiến, kiến nghị của cử tri đã thu thập được để Đoàn xử lý theo quy định của pháp luật).

 Lập kế hoạch tiếp xúc cử tri của cả Đoàn ĐBQH có ý nghĩa quan trọng trong việc tổ chức, phân công và phục vụ ĐBQH tiếp xúc cử tri.Trên cơ sở kế hoạch tiếp xúc cử tri của ĐBQH gửi đến, Trưởng Đoàn ĐBQH chỉ đạo văn phòng giúp việc nghiên cứu, tổng hợp xây dựng dự thảo kế hoạch tiếp xúc cử tri Đoàn ĐBQH trong một năm, bảo đảm theo quy trình sau:

Thứ nhất, nghiên cứu, phân tích nội dung kế hoạch tiếp xúc cử tri của ĐBQH đã gửi đến; thống kê cụ thể về thời gian, địa điểm, đối tượng cử tri, nội dung tiếp xúc, thành phần tham dự; xác định rõ nhu cầu phục vụ đại biểu tiếp xúc cử tri.

Thứ hai, nghiên cứu, đối chiếu yêu cầu nhiệm vụ thực hiện kế hoạch công tác hàng năm của Đoàn ĐBQH, các cơ quan của Quốc hội, chương trình hoạt động của Quốc hội về xây dựng luật, chương trình giám sát và quyết định những vấn đề quan trọng của đất nước v.v..

Thứ ba, thông qua các kênh thông tin, nắm bắt được tình hình kinh tế - xã hội của địa phương, tình hình cử tri ở cơ sở xã, phường, thị trấn; cử tri ở các khu vực bầu cử, cử tri ở các địa bàn trung tâm, cử tri ở vùng sâu, vùng xa, miền núi, đồng bằng; cử tri là người dân tộc thiểu số, khu vực nông thôn, thành thị; những vấn đề nổi cộm, bức xúc của cử tri ở địa phương, dự kiến những vấn đề cử tri quan tâm phát biểu ý kiến, kiến nghị khi đại biểu đến tiếp xúc.

Thứ tư, trên cơ sở nghiên cứu toàn diện những vấn đề nêu trên, văn phòng giúp việc lập dự thảo kế hoạch tiếp xúc cử tri của Đoàn ĐBQH để trình Đoàn ĐBQH xem xét, thông qua.

Thứ năm, trước khi ban hành kế hoạch, Đoàn ĐBQH tổ chức cuộc họp, thảo luận với các cơ quan, tổ chức hữu quan như: Ban Thường trực UBTƯMTTQVN, Thường trực HĐND, UBND cấp tỉnh, có sự tham gia của báo, đài ở địa phương, tạo sự đồng thuận khi chính thức công bố kế hoạch tiếp xúc cử tri.

 Nội dung kế hoạch tiếp xúc cử tri của Đoàn ĐBQH cần xác định rõ các vấn đề cơ bản sau đây: số cuộc tiếp xúc cử tri của ĐBQH, tiến độ thời gian thực hiện việc tiếp xúc cử tri; đối tượng cử tri, địa bàn tiếp xúc cử tri; hình thức tiếp xúc cử tri (theo hội nghị hoặc tự tiến hành việc gặp gỡ, tiếp xúc với cá nhân hoặc nhóm cử tri); nội dung trao đổi, báo cáo với cử tri tại cuộc tiếp xúc phù hợp với từng hoạt động tiếp xúc cụ thể, như: tiếp xúc trước kỳ họp Quốc hội, tiếp xúc sau kỳ họp Quốc hội; tiếp xúc theo chuyên đề, lĩnh vực, địa bàn, đối tượng cụ thể...; phân công trách nhiệm cụ thể cho: ĐBQH; cơ quan, tổ chức, đơn vị tham gia tổ chức hội nghị, tham dự, tuyên truyền; trách nhiệm của Văn phòng giúp việc trong việc phục vụ cuộc tiếp xúc giữa đại biểu với cử tri; kết quả thu được và việc tập hợp, tổng hợp ý kiến, kiến nghị của cử tri; gửi báo cáo kết quả đợt tiếp xúc cử tri đến cơ quan, tổ chức có thẩm quyền để xem xét; xác định rõ các điều kiện bảo đảm thực hiện kế hoạch, như: kinh phí, phương tiện, cán bộ giúp việc; các khoản kinh phí hỗ trợ khác (nếu có); và trách nhiệm của cơ quan giúp việc trong công tác bảo đảm hậu cần và tham mưu tập hợp, tổng hợp, xử lý kiến nghị của cử tri; xác định thời gian gửi kế hoạch đến các cơ quan, tổ chức có trách nhiệm để thông báo công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng.

Theo quy định hiện hành thì việc tổ chức tiếp xúc cử tri của ĐBQH do Đoàn ĐBQH chủ động với sự tham gia phối hợp của Ban thường trực UBTƯMTTQVN, Thường trực HĐND, UBND cấp tỉnh và cơ quan truyền thông. Công tác phục vụ hậu cần và chuyên môn do văn phòng giúp việc đảm nhiệm.

Tuy nhiên, các quy định về việc phối hợp tổ chức tiếp xúc cử tri theo hình thức hội nghị còn phân tán trong các điều, khoản của Nghị quyết liên tịch hiện hành. Do vậy, để tạo lập một khuôn khổ pháp lý thống nhất, chặt chẽ thì cần thiết phải hoàn thiện quy trình tổ chức để ĐBQH tiếp xúc cử tri, cụ thể như sau:

 Sau khi kế hoạch tiếp xúc cử tri được ban hành, Đoàn ĐBQH có trách nhiệm gửi đến các cơ quan, tổ chức có trách nhiệm liên quan đến việc tiếp xúc cử tri đã định kế hoạch và thông báo rộng rãi đến cử tri và nhân dân ở địa phương, cơ sở bằng các phương tiện thông tin đại chúng ở địa phương như đăng tải trên đại phát thanh và truyền hình tỉnh, huyện; đăng tải trên báo địa phương, chậm nhất là sau 07 ngày.

Ngay sau khi nhận được kế hoạch tiếp xúc cử tri của Đoàn ĐBQH, Ban Thường trực UBTƯMTTQVN, Thường trực HĐND, UBND các tỉnh thành phố trực thuộc trung ương triển khai ngay một số công việc sau đây: ban hành kế hoạch và hướng dẫn Ban Thường trực UBMTTQVN cấp dưới thực hiện các công việc như phối hợp với các cơ quan, tổ chức, đơn vị ở địa phương, chính quyền ở cơ sở bố trí địa điểm để tổ chức đại biểu tiếp xúc cử tri; tuyên truyền, vận động cử tri và nhân dân tích cực hưởng ứng, tham gia tiếp xúc với ĐBQH theo kế hoạch đã định; Thường trực HĐND cấp tỉnh ban hành hướng dẫn Thường trực HĐND cấp huyện cử đại diện tham dự các cuộc tiếp xúc cử tri của ĐBQH và chuẩn bị ý kiến để kiến nghị với ĐBQH tại cuộc tiếp xúc; UBND cấp tỉnh ban hành văn bản chỉ đạo UBND cấp dưới cử đại diện tham gia cuộc tiếp xúc cử tri để tiếp thu, trả lời kiến nghị nghị, chỉ đạo các cơ quan truyền thông ở địa phương thực hiện tuyên truyền về kế hoạch tiếp xúc cử tri của ĐBQH; đồng thời chỉ đạo các cơ quan chức năng có kế hoạch bảo đảm an ninh, trật tự an toàn các cuộc tiếp xúc cử tri của ĐBQH.

Văn phòng giúp việc Đoàn ĐBQH cần bám sát chương trình, kế hoạch hoạt động tiếp xúc cử tri của ĐBQH, có trách nhiệm giúp Đoàn gửi kịp thời kế hoạch tiếp xúc cử tri đến các cơ quan, tổ chức hữu quan; phối hợp với các cơ quan truyền thông để bố trí đăng tải, đưa tin kịp thời về kế hoạch tiếp xúc của đại biểu đến cử tri; chuẩn bị các tài liệu, thông tin phục vụ đại biểu tiếp xúc cử tri; bố trí các điều kiện về phương tiện, kinh phí, cử cán bộ phục vụ đại biểu tiếp xúc cử tri; phối hợp với các cơ quan, tổ chức, đoan vị trong việc bố trí địa điểm tiếp xúc, bảo vệ trật tự, an ninh phục vụ đại biểu tiếp xúc cử tri.

Một là, xây dựng một cơ chế tổ chức hội nghị tiếp xúc cử tri phù hợp với đặc điểm, yêu cầu của hoạt động tiếp xúc cử tri; bảo đảm để đại biểu và cử tri là trung tâm của cuộc tiếp xúc. Trong đó, bảo đảm phát huy vai trò, trách nhiệm của ĐBQH trong việc: báo cáo kết quả hoạt động của Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội, Đoàn ĐBQH; báo cáo và chịu trách nhiệm với cử tri về việc thực hiện nhiệm vụ đại biểu và thực hiện chương trình hành động của ĐBQH đã trình bày tại cuộc vận động bầu cử; báo cáo kết quả giải quyết, trả lời kiến nghị của cử tri. Đồng thời, bảo đảm điều kiện để cử tri nêu ý kiến, kiến nghị; ĐBQH và cử tri thảo luận, trao đổi về những vấn đề mà đại biểu và cử tri quan tâm.

Hai là, đơn giản hóa thủ tục, trình tự tiến hành hội nghị tiếp xúc cử tri của ĐBQH. Theo quy định của pháp luật hiện hành thì quy trình hội nghị tiếp xúc cử tri của ĐBQH gồm sáu bước, nên còn rườm rà, nặng về thủ tục hành chính. Trong khi đó, ở nhiều nước, các nghị sỹ tiến hành tiếp xúc cử tri theo thủ tục đơn giản, không theo hình thức hội nghị như ở nước ta. Họ tiến hành việc gặp gỡ, tiếp xúc với cử tri dưới nhiều hình thức linh hoạt, bất kỳ ở đâu, không theo một trình tự chặt chẽ của hội nghị tiếp xúc, nhưng vẫn bảo đảm các kiến nghị của cử tri được ghi nhận, xử lý và trả lời rất kịp thời. Ở nước ta, cần thiết kế lại quy trình tiến hành hội nghị tiếp xúc cử tri của ĐBQH cho phù hợp. Qua nghiên cứu thực tiễn có thể thiết kế chương trình hội nghị tiếp xúc cử tri bảo đảm các nguyên tắc cơ bản sau đây:

- Đại diện cơ quan, tổ chức thực hiện công tác tổ chức hội nghị tuyên bố lý do, giới thiệu ĐBQH thực hiện nhiệm vụ tiếp xúc cử tri, giới thiệu đại diện các cơ quan, tổ chức tham dự để tiếp thu, giải quyết kiến nghị của cử tri và cán bộ ghi biên bản cuộc tiếp xúc.

- ĐBQH tiến hành việc báo cáo, trao đổi, thảo luận với cử tri về những vấn đề mà đại biểu và cử tri quan tâm; chủ động trao đổi, gợi mở vấn đề quan tâm để cử tri tham gia ý kiến; giải trình, tiếp thu ý kiến kiến nghị của cử tri. Thời gian dành cho đại biểu và cử tri báo cáo, trao đổi phải bảo đảm 2/3 thời gian hội nghị tiếp xúc.

- Đại diện các cơ quan, tổ chức, đơn vị tham dự cuộc tiếp xúc cử tri có trách nhiệm trả lời kiến nghị của cử tri khi có yêu cầu của ĐBQH, đồng thời có trách nhiệm ghi nhận để giải quyết các kiến nghị thuộc thẩm quyền quản lý.

Hoàn thiện quy trình tập hợp, tổng hợp, chuyển kiến nghị của cử tri đến cơ quan nhà nước có thẩm quyền để nghiên cứu, giải quyết là một việc rất quan trọng nhằm bảo đảm việc xử lý tốt nhất các ý kiến, kiến nghị của cử tri. Pháp luật hiện hành tuy đã có một số quy định về tập hợp, tổng hợp, chuyển và giám sát việc giải quyết kiến nghị của cử tri, song vẫn còn một số vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện quy trình xử lý kiến nghị của cử tri, cụ thể là:

Thứ nhất, cho đến nay vẫn chưa có quy định rõ về phạm vi, nguồn thông tin để tập hợp, tổng hợp, xử lý các kiến nghị. Trên thực tế, việc xử lý kiến nghị của cử tri do các Đoàn ĐBQH thực hiện vẫn chủ yếu do ĐBQH tiếp xúc, thu thập, phản ánh. Trong khi đó, ngoài ý kiến, kiến nghị trực tiếp của cử tri còn có nhiều ý kiến, kiến nghị từ các cơ quan, tổ chức gửi đến ĐBQH, các cơ quan Quốc hội, MTTQVN các cấp có nội dung từ ý kiến, kiến nghị của nhân dân. Do vậy, cần thiết phải bổ sung quy định cụ thể nguồn ý kiến, kiến nghị để tập hợp, tổng hợp, xử lý để bảo đảm phản ánh đầy đủ, trung thực, khách quan ý kiến, tâm tư, nguyện vọng của cử tri và nhân dân cả nước.

Thứ hai, pháp luật hiện hành tuy đã có một số quy định về tập hợp, tổng hợp, xử lý kiến nghị của cử tri nhưng chủ yếu vẫn tập trung xử lý đối với các kiến nghị thuộc thẩm quyền các cơ quan trung ương. Đến nay vẫn chưa có quy trình cụ thể để xử lý các kiến nghị cử tri thuộc thẩm quyền giải quyết các cơ quan, tổ chức, đơn vị ở địa phương. Trong khi đó, thực tế ở hầu hết các cuộc tiếp xúc, đa số ý kiến, kiến nghị mà cử tri phát biểu lại thuộc thẩm quyền giải quyết của các cơ quan, tổ chức, đơn vị ở địa phương. Do vậy, vấn đề đặt ra là phải có một quy trình về xử lý các kiến nghị của cử tri thuộc thẩm quyền giải quyết của các cơ quan ở địa phương để tạo cơ sở pháp lý thuận lợi, thống nhất cho các hoạt động tập hợp, tổng hợp và xử lý kiến nghị này. Để xử lý tốt các kiến nghị của cử tri thuộc thẩm quyền giải quyết của cơ quan, tổ chức, đơn vị ở địa phương cần tiến hành theo một trình tự sau đây:

- Sau khi kết thúc cuộc tiếp xúc hoặc thu thập được các ý kiến, kiến nghị của cử tri, ĐBQH có trách nhiệm chuyển các ý kiến, kiến nghị đó bằng văn bản đến Đoàn ĐBQH qua văn phòng giúp việc.

- Sau khi nhận được các ý kiến, kiến nghị của cử tri do ĐBQH chuyển đến, tối đa là 05 ngày, Đoàn ĐBQH có trách nhiệm tổ chức nghiên cứu, phân loại, tổng hợp, chuyển ngay bằng văn bản các ý kiến, kiến nghị đó đến cơ quan có thẩm quyền.

Để bảo đảm báo cáo tổng hợp kiến nghị của cử tri phản ánh đầy đủ, trung thực ý kiến, kiến nghị của cử tri, Đoàn ĐBQH có trách nhiệm tổ chức cuộc họp các ĐBQH trong đoàn, mời đại diện Ban thường trực UBTƯ MTTQVN, Thường trực HĐND, UBND cấp tỉnh và cơ quan truyền thông tham gia để đóng góp xây dựng báo cáo tổng hợp kiến nghị của cử tri ở địa phương, trước khi gửi UBTVQH và Đoàn Chủ tịch UBTƯ MTTQVN.

Sau khi chuyển các kiến nghị của cử tri thuộc thẩm quyền giải quyết ở địa phương, Đoàn ĐBQH cần phối hợp với Thường trực HĐND cấp tỉnh theo dõi, đôn đốc các cơ quan, tổ chức có trách nhiệm giải quyết để sớm trả lời cử tri; đồng thời phân công từng ĐBQH theo dõi, đôn đốc việc giải quyết các kiến nghị của cử tri do ĐBQH đã thu thập, phản ánh.

 Đây là hình thức đề cao vai trò và nhu cầu tự thân của ĐBQH trong việc tiếp xúc, liên hệ với cử tri. Xuất phát từ thực tiễn đòi hỏi phải có cơ chế để ĐBQH tiếp xúc, liên hệ, gặp gỡ với cá nhân hoặc nhóm cử tri, ngoài các hình thức tiếp xúc cử tri theo chế độ hội nghị, tùy theo điều kiện cụ thể, ĐBQH tự triển khai việc tiếp xúc với cá nhân, nhóm cử tri nào đó theo hình thức thích hợp như: gặp gỡ trực tiếp; liên hệ thông qua điện thoại; thư bưu điện, thư điện tử; trao đổi qua báo chí, đài phát thanh, đài truyền hình v.v.. để nắm bắt tình hình dân chúng và có thể thu thập, phản ánh ý kiến, kiến nghị của cử tri, nhất là cử tri ở đơn vị bầu cử ra mình. Trong trường hợp cần thiết, ĐBQH có thể tiến hành các hoạt động để kiểm chứng, làm rõ tính chân thực của nội dung ý kiến, kiến nghị mà cử tri đã cung cấp.

Trên thực tế, đại biểu có thể chủ động tiếp xúc với cử tri để lấy ý kiến đóng góp của người dân nói chung hay của các nhóm cử tri cụ thể về những vấn đề mà ĐBQH quan tâm; đại biểu có thể thực hiện một số cuộc gặp gỡ cử tri, như: thăm hỏi tại nhà; gặp gỡ định kỳ với các nhóm cử tri mà đại biểu quan tâm; tiếp xúc với các cá nhân hoặc các nhóm cá nhân để thực hiện việc tham vấn riêng; tiếp xúc cá nhân để thu thập thông tin và các bình luận, thường là từ các cơ quan hữu quan, hoặc các chuyên gia khác để có thể hiểu vấn đề rõ hơn; khảo sát tình hình theo ý kiến, kiến nghị của cử tri; giữ mối liên hệ với cử tri qua Internet v.v..

Để thực hiện tốt hình thức tự tiếp xúc cử tri nêu trên cần phải có một quy trình thích hợp. Qua khảo sát, nghiên cứu thực tế hoạt động tiếp xúc cử tri của ĐBQH, có thể đưa ra một quy trình chung, làm cơ sở để có thể vận dụng xây dựng quy trình đại biểu tự tiến hành việc gặp gỡ, tiếp xúc với cử tri, như:

Hằng năm, cùng với việc xây dựng kế hoạch tiếp xúc cử tri theo hình thức hội nghị gửi đến Đoàn ĐBQH, từng ĐBQH cần xây dựng cho mình một kế hoạch riêng về việc tự tiến hành gặp gỡ, tiếp xúc với cá nhân hoặc nhóm cử tri. Nội dung kế hoạch cần đề cập đến: vấn đề cần quan tâm, nghiên cứu, thu thập ý kiến, kiến nghị hoặc tài liệu, thông tin từ cử tri; đối tượng cử tri cụ thể (cá nhân, nhóm cử tri) sẽ gặp gỡ, tiếp xúc; các hình thức tiếp xúc, liên hệ (gặp trực tiếp hay trao đổi qua điện thoại, thư điện tử, thư bưu điện...); địa điểm tiếp xúc trực tiếp; các tài liệu, thông tin cần thu thập hoặc cung cấp thông tin cho cử tri; các điều kiện bảo đảm thực hiện việc gặp gỡ, tiếp xúc; sự hỗ trợ của Đoàn ĐBQH về kinh phí, phương tiện, cán bộ giúp việc (nếu thấy cần thiết).

Căn cứ vào kế hoạch đã lập, ĐBQH có thể trực tiếp hoặc thông qua văn phòng giúp việc xây dựng lịch gặp gỡ, tiếp xúc với cá nhân, nhóm cử tri phù hợp với quỹ thời gian, đối tượng cử tri, mục đích từng cuộc gặp gỡ, tiếp xúc và các điều kiện của đại biểu để có thực hiện. Đại biểu có thể yêu cầu văn phòng giúp việc cung cấp các thông tin, tài liệu cần thiết để có thể chủ động trao đổi với cử tri khi tiến hành việc gặp gỡ, tiếp xúc.

Bám sát vào lịch gặp gỡ, tiếp xúc với cá nhân, nhóm cử tri, ĐBQH chủ động đến gặp cá nhân, nhóm cử tri. Trong trường hợp cần có sự hỗ trợ thì yêu cầu văn phòng giúp việc bố trí phương tiện, cử cán bộ tham gia ghi chép, phục vụ hoạt động tiếp xúc cử tri của đại biểu.

Trường hợp cử tri có kiến nghị thì sau khi kết thúc việc gặp gỡ, tiếp xúc với cá nhân, nhóm cử tri, ĐBQH có thể trực tiếp hoặc thông qua cán bộ giúp việc tiến hành việc rà soát các kiến nghị, phân loại và chuyển đến Đoàn ĐBQH để tham mưu xử lý các kiến nghị này theo quy định của pháp luật; đồng thời ĐBQH theo dõi việc giải quyết kiến nghị để thông tin lại với cá nhân hoặc nhóm cử tri đó.

Hoạt động giám sát việc giải quyết kiến nghị của cử tri mang tính đặc thù, không hoàn toàn giống với các hoạt động giám sát khác. Việc giám sát giải quyết kiến nghị của cử tri được tiến hành thường xuyên, liên tục, nhiều nội dung, nhiều vấn đề đặt ra cả những vấn đề cũ, vấn đề mới, vấn đề mang tính thời sự, bức xúc, có nội dung liên quan đến tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội; cơ chế thông tin, báo cáo kết quả giám sát; hậu quả pháp lý sau giám sát việc giải quyết kiến nghị của cử tri. Do vậy, cần phải có một quy trình, thủ tục riêng, phù hợp, mới bảo đảm tính khách quan và hiệu quả của hoạt động giám sát việc giải quyết kiến nghị của cử tri.

Tóm lại, việc hoàn thiện pháp luật về tiếp xúc cử tri nói chung, QTTXCT của ĐBQH nói riêng không chỉ có ý nghĩa về mặt kỹ thuật lập pháp, mà còn có ý nghĩa đáp ứng đòi hỏi thực tiễn nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động tiếp xúc cử tri nói riêng, hoạt động của ĐBQH nói chung. Đây là việc làm thiết thực góp phần thực hiện đổi mới, nâng cao chất lượng hoạt động của Quốc hội theo tinh thần Nghị quyết số 27/2012/QH13 đã được thông qua tại kỳ họp thứ 3, Quốc hội khóa XIII về một số cải tiến, đổi mới để nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của Quốc hội

 

---