Pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính đối với người chưa thành niên của bang Victoria (Úc) và một số gợi mở cho Việt Nam

20/02/2020

TS. CAO VŨ MINH

Trường Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh

THS. NGUYỄN ĐỨC HIẾU

Trường Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh.

Tóm tắt: Theo Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012, người chưa thành niên vi phạm hành chính sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính. Tuy nhiên, việc xử phạt người chưa thành niên vi phạm hành chính chỉ được thực hiện trong trường hợp cần thiết nhằm giáo dục, giúp đỡ họ sửa chữa sai lầm, phát triển lành mạnh và trở thành công dân có ích cho xã hội. Bài viết phân tích các quy định của pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính đối với người chưa thành niên của bang Victoria (Úc) và rút ra một số gợi mở cho Việt Nam.
Từ khóa: Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012, vi phạm hành chính, xử phạt vi phạm hành chính, người chưa thành niên, Bang Victoria.
Abstract: According to the 2012 Law on Handling Administrative Violations, the minors in administrative offenses shall be sanctioned for their administrative violations. However, the handling of the minors who have committed acts of administrative violations is implemented only in necessary cases aiming to educate, assist them to understand their mistakes, develop healthily and become useful citizens of society. This article provides analysis of the legal provisions on administrative sanctions for the minors of Victoria (Australia) and draws some experiences of Vietnam.
Keywords: The2012 Law on Handling of Administrative Violations, administrative violation, sanctioning of an administrative violation, minors, Victoria.
 
1. Khái quát về pháp luật xử phạt vi phạm hành chính của bang Victoria
Bang Victoria là một bang có diện tích không lớn của nước Úc[1]. Tuy nhiên, Victoria lại là bang có hoạt động kinh tế sôi động và có một hệ thống pháp luật khá toàn diện, mang tính đại diện cho pháp luật của Úc. Trong những năm gần đây, luật thành văn dần trở thành một nguồn luật nổi bật tại Victoria. Khung pháp lý điều chỉnh những vấn đề liên quan đến xử phạt vi phạm hành chính (VPHC) nói chung và xử phạt VPHC đối với người chưa thành niên nói riêng được quy định trong nhiều văn bản pháp luật như: Luật Trẻ em, thanh niên và gia đình năm 2005 (Children, Youth and Families Act 2005), Luật Xử phạt VPHC năm 2006 (Infringements Act 2006), Luật Chứng cứ năm 2008 (Evidence Act 2008), Luật Tòa án sơ thẩm năm 1989 (Magistrates Act 1989)…bigstock-Man-On-Interview-9061591.jpg
Theo pháp luật Việt Nam, việc xử phạt VPHC không chỉ căn cứ vào Luật Xử lý VPHC năm 2012 mà còn phải dựa vào các nghị định xử phạt VPHC trong các lĩnh vực cụ thể. Theo thống kê của Bộ Tư pháp, tính đến ngày 22/3/2019 ở nước ta có 101 nghị định quy định về xử phạt VPHC trong các lĩnh vực[2]. Tính đến ngày 30/6/2019, đã có 107 Nghị định quy định về xử phạt trong các lĩnh vực quản lý nhà nước được Chính phủ ban hành. Tương tự Việt Nam, việc xử phạt VPHC ở bang Victoria cũng không căn cứ vào một văn bản cụ thể nào cả. Victoria có một luật đóng vai trò là luật khung, điều chỉnh các vấn đề chung về xử phạt VPHC là Luật Xử phạt VPHC năm 2006 của bang Victoria (Infringements Act 2006) do Quốc hội của bang Victoria ban hành. Luật Xử phạt VPHC năm 2006 của bang Victoria gồm 14 phần, trong đó quy định những vấn đề liên quan đến nguyên tắc xử phạt, thẩm quyền xử phạt, thủ tục xử phạt, các hình thức xử phạt và các biện pháp cưỡng chế đối với VPHC.
   Luật Xử phạt VPHC Victoria năm 2006 quy định các hình thức xử phạt VPHC là: i) Cảnh cáo (tập 1 phần 2 Luật Xử phạt VPHC Victoria năm 2006); ii) Phạt tiền[3] (tập 2 phần 2 Luật Xử phạt VPHC Victoria năm 2006); iii) Trừ điểm trong giấy phép lái xe (Điều 25 Luật An toàn đường bộ năm 1986, sửa đổi bổ sung năm 2009 và Điều 34, tập 5, phần 2 Luật Xử phạt VPHC Victoria năm 2006); iv) Thu hồi giấy phép lái xe và không cho đăng kiểm lại phương tiện giao thông (phần 8 Luật Xử phạt VPHC Victoria năm 2006); v) Lao động công ích (phần 12Luật Xử phạt VPHC Victoria năm 2006); vi) Phạt tù (phần 12Luật Xử phạt VPHC Victoria năm 2006).
Theo pháp luật về xử phạt VPHC của bang Victoria, việc xử phạt VPHC chủ yếu tập trung vào các vi phạm liên quan đến an toàn giao thông như lái xe quá tốc độ, không có bằng lái xe, lái xe trong tình trạng say rượu, đỗ xe trái quy định[4]… Các vi phạm còn lại liên quan đến phí đường cao tốc và các lỗi nhỏ xử phạt tại chỗ. Theo thống kê của Văn phòng Tổng chưởng lý bang Victoria, có 88% các VPHC bị xử phạt liên quan đến điều khiển xe vi phạm giao thông do camera ghi lại, còn lại là các vi phạm liên quan đến phí đường và các lỗi nhỏ xử phạt tại chỗ (chủ yếu là các vi phạm khác liên quan đến lĩnh vực giao thông)[5].
Theo số liệu thống kê, trong giai đoạn từ năm 2013 – 2014, số tiền phạt đối với các lỗi liên quan đến điều khiển xe vi phạm giao thông do camera ghi lại là hơn 250 triệu đô la. Trong khi đó, các lỗi liên quan đến xử phạt tại chỗ và liên quan đến phí đều ở mức 150 triệu đô la - tức là các lỗi vi phạm như điều khiển xe không chấp hành đèn tín hiệu, chạy xe quá tốc độ, lái xe trong tình trạng say rượu có số tiền phạt hơn 1,6 lần hai lỗi phổ biến còn lại[6].
Pháp luật của bang Victoria không xử phạt VPHC đối với nhiều lĩnh vực như: khoa học và công nghệ, chuyển giao công nghệ, tiền tệ, ngân hàng, cạnh tranh, khí tượng thủy văn, đo đạc, bản đồ… Như vậy, so với Việt Nam, pháp luật về xử phạt VPHC của bang Victoria có phạm vi điều chỉnh khá hẹp. Nói cách khác, có nhiều vi phạm trong các lĩnh vực bị xử phạt VPHC theo pháp luật Việt Nam nhưng không có điều luật tương ứng để xử phạt theo pháp luật của bang Victoria.
2. Pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính đối với người chưa thành niên của bang Victoria và kinh nghiệm gợi mở cho Việt Nam
2.1. Về độ tuổi bị xử phạt vi phạm hành chính
Theo khoản 2 Điều 1 Phụ lục 3 Luật Trẻ em, thanh niên và gia đình năm 2005 của bang Victoria: người chưa thành niên VPHC là người tính đến thời điểm vi phạm phải từ đủ 10 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi”[7]. Điểm a khoản 1 Điều 5 Luật Xử lý VPHC năm 2012 của Việt Nam quy định: “người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi bị xử phạt VPHC về VPHC do cố ý. Người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi bị xử phạt VPHC về mọi VPHC”. Như vậy, pháp luật về xử phạt VPHC của bang Victoria quy định độ tuổi bị xử phạt VPHC thấp hơn của Việt Nam. Bên cạnh đó, nếu như pháp luật của bang Victoria sử dụng thuật ngữ “chưa đủ 18 tuổi thì pháp luật xử phạt VPHC của Việt Nam lại sử dụng thuật ngữ là “dưới 18 tuổi. Cách quy định này chưa tương thích với các văn bản pháp luật khác trong hệ thống pháp luật của nước ta. Cụ thể, Điều 20 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định “người thành niên là người từ đủ mười tám tuổi trở lên”. Điều 21 Bộ luật Dân sự năm 2015 lại quy định “người chưa thành niên là người chưa đủ mười tám tuổi”. Như vậy, người chưa thành niên là người “chưa đủ 18 tuổi” chứ không phải là người “dưới 18 tuổi. Cách quy định độ tuổi của người chưa thành niên bị xử phạt VPHC trong Luật Xử lý VPHC năm 2012 không chính xác vì đã bỏ sót một nhóm đối tượng VPHC là người từ lúc bước sang 18 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi. Nói cách khác, “dưới 18 tuổi” được hiểu là “từ đủ 17 tuổi trở xuống” còn “từ đủ 18 tuổi”“tính từ ngày đủ 18 tuổi trở lên”. Vì vậy, trong khoa học pháp lý, khái niệm “dưới 18 tuổi” rõ ràng khác với “chưa đủ 18 tuổi”[8].
Như vậy, nếu chỉ xét riêng về kỹ thuật lập pháp thì pháp luật xử phạt VPHC của bang Victoria lại tỏ ra chính xác hơn. Trong trường hợp này, chúng ta có thể tiếp thu kinh nghiệm của bang Victoria khi quy định về độ tuổi của người chưa thành niên VPHC. Cụ thể, cần chỉnh sửa quy định của điểm a khoản 1 Điều 5 Luật Xử lý VPHC năm 2012 theo hướng như sau: “người từ đủ 14 tuổi đến chưa đủ 16 tuổi bị xử phạt VPHC về VPHC do cố ý. Người từ đủ 16 tuổi đến chưa đủ18 tuổi bị xử phạt VPHC về mọi VPHC.
2.2. Về các hình thức xử phạt đối với người chưa thành niên vi phạm hành chính
Theo mục 2, Phụ lục 3 Luật Trẻ em, thanh niên và gia đình năm 2005 và Luật An toàn đường bộ năm 1986 (sửa đổi, bổ sung năm 2009) của bang Victoria, người thành niên VPHC chỉ bị áp dụng các hình thức xử phạt: i) Cảnh cáo; ii) Phạt tiền; iii) Trừ điểm trong giấy phép lái xe. Riêng hình thức xử phạt “trừ điểm trong bằng lái xe” chỉ áp dụng đối với người từ đủ 16 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi. Cụ thể, Điều 36 Luật An toàn đường bộ của bang Victoria quy định người từ đủ 16 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi có thể có bằng lái xe dưới dạng học lái (mang biển L)[9]. Do đó, nếu VPHC thì những người này cũng là đối tượng có thể bị áp dụng hình thức xử phạt trừ điểm trong bằng lái xe.
Một ưu điểm của pháp luật về xử phạt VPHC của bang Victoria là nhà làm luật quy định rất cụ thể, rõ ràng các hình thức xử phạt đối với người chưa thành niên VPHC. Theo đó, người có thẩm quyền chỉ cần căn cứ vào hành vi vi phạm mà áp dụng hình thức xử phạt đã được quy định cụ thể trong điều luật tương ứng. Điều này làm cho việc áp dụng pháp luật trở nên thống nhất trong toàn bang. Người có thẩm quyền chỉ cần căn cứ vào điều luật cụ thể để áp dụng chế tài xử phạt mà không lo ngại về việc áp dụng chế tài không chính xác, dẫn đến bị khiếu kiện.
Theo quy định tại Điều 135 Luật Xử lý VPHC năm 2012 của Việt Nam, người chưa thành niên VPHC có thể bị áp dụng các hình thức xử phạt: i) Cảnh cáo; ii) Phạt tiền; iii) Tịch thu tang vật, phương tiện VPHC. Cảnh cáo và phạt tiền luôn được áp dụng với tính chất là hình thức xử phạt chính. Tịch thu tang vật, phương tiện VPHC có thể được áp dụng với tính chất là hình thức xử phạt chính hoặc bổ sung.
   Căn cứ vào Điều 22 và khoản 3 Điều 134 Luật Xử lý VPHC năm 2012, người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi VPHC sẽ không bị áp dụng hình thức phạt tiền mà chỉ bị cảnh cáo. Trong trường hợp này, hình thức phạt cảnh cáo được áp dụng với tính chất là hình thức xử phạt chính. Tuy nhiên, một câu hỏi đặt ra là người chưa thành niên từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi VPHC liệu có thể bị áp dụng hình thức xử phạt tịch thu tang vật, phương tiện VPHC hay không? Nếu có thì hình thức xử phạt này được áp dụng với tư cách hình thức xử phạt chính hay bổ sung?”. Đây không chỉ là vấn đề mang tính lý luận mà còn có ý nghĩa thực tiễn bởi nhiều văn bản pháp luật quy định áp dụng hình thức xử phạt “tịch thu tang vật, phương tiện VPHC” đối với những VPHC cụ thể.
   Xét về logic pháp lý, Điều 134 và Điều 135 Luật Xử lý VPHC năm 2012 không cấm áp dụng hình thức xử phạt chính là tịch thu tang vật, phương tiện VPHC đối với người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi. Tuy nhiên, Điều 22 Luật Luật Xử lý VPHC năm 2012 lại gián tiếp không cho áp dụng bởi theo Điều 22 thì mọi VPHC do người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi thực hiện sẽ bị áp dụng hình thức xử phạt cảnh cáo. Nói cách khác là đối với mọi VPHC do người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi thực hiện thì người có thẩm quyền chỉ áp dụng hình thức phạt chính là cảnh cáo. Mỗi VPHC lại chỉ được quyền áp dụng một hình thức xử phạt chính. Do đó, một khi đã áp dụng hình thức xử phạt cảnh cáo đối với người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi thì không được đồng thời áp dụng hình thức xử phạt tịch thu tang vật, phương tiện VPHC với tính chất là hình thức xử phạt chính. Ngược lại, nếu người có thẩm quyền áp dụng hình thức xử phạt tịch thu tang vật, phương tiện VPHC với tư cách là hình thức xử phạt chính đối với người đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi thì lại vi phạm Điều 22 Luật Xử lý VPHC năm 2012. Do đó, chúng tôi cho rằng, cần tiếp thu kinh nghiệm lập pháp của bang Victoria, quy định cụ thể, rõ ràng các hình thức xử phạt áp dụng đối với người chưa thành niên VPHC. Theo đó, cần chỉnh sửa quy định của Luật Xử lý VPHC năm 2012 theo hướng: “Người chưa thành niên VPHC có thể bị áp dụng một trong các hình thức xử phạt là Cảnh cáo; Phạt tiền; Tịch thu tang vật, phương tiện VPHC.
   Người chưa thành niên từ đủ 14 tuổi đến chưa đủ 16 tuổi VPHC có thể bị áp dụng một trong các hình thức xử phạt là cảnh cáo; tịch thu tang vật, phương tiện VPHC. Trường hợp pháp luật có quy định phạt tiền là hình thức xử phạt chính thì đối với người từ đủ 14 tuổi đến chưa đủ 16 tuổi vẫn phải áp dụng hình xử thức phạt cảnh cáo để thay thế”.
2.3. Về mức tiền phạt đối với người chưa thành niên vi phạm hành chính
Theo quy định của pháp luật về xử phạt VPHC của bang Victoria, đối với cùng một hành vi vi phạm, mức phạt tiền đối với người chưa thành niên VPHC phải luôn luôn thấp hơn mức phạt tiền đối với người đã thành niên vi phạm[10]. Cụ thể, theo quy định tại Điều 373 Luật Trẻ em, thanh niên và gia đình năm 2005, mức phạt tối đa đối với người chưa thành niên từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi VPHC là 5 đơn vị phạt[11]. Đối với người chưa đủ 15 tuổi VPHC, mức tiền phạt tối đa là 1 đơn vị phạt. Ngoài điều khoản mang tính nguyên tắc này, pháp luật về xử phạt VPHC của bang Victoria quy định khá chi tiết mức tiền phạt đối với các VPHC cụ thể của người chưa thành niên[12].
Theo quy định tại khoản 3 Điều 134 Luật Xử lý VPHC năm 2012, “trường hợp người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi VPHC thì không áp dụng hình thức phạt tiền.Trường hợp người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi VPHC bị phạt tiền thì mức tiền phạt không quá 1/2 mức tiền phạt áp dụng đối với người thành niên. Như vậy, tương tự pháp luật của bang Victoria, pháp luật xử phạt VPHC của Việt Nam cũng đã thể hiện rõ tinh thần bảo đảm quyền lợi tốt nhất của người chưa thành niên khi quy định trách nhiệm hành chính của người chưa thành niên nhẹ hơn so với người thành niên. Tuy nhiên, quy định mức tiền phạt không quá 1/2 mức tiền phạt áp dụng đối với người thành niênlại không thật sự rõ ràng và gây ra nhiều cách hiểu khác nhau trong thực tiễn áp dụng pháp luật[13].
Từ điển tiếng Việt phổ thông của Viện ngôn ngữ học giải thích, “quᔓvượt qua”[14]. Từ điển từ và ngữ Việt Nam cũng có cách giải thích tương tự (“quᔓvượt qua”)[15]. Với cách giải thích này, có thể hiểu mức tiền phạt không quá 1/2 mức tiền phạt áp dụng đối với người thành niên là không vượt qua 1/2 mức tiền phạt áp dụng đối với người thành niên. Điểm e khoản 1 Điều 3 Luật Xử lý VPHC năm 2012 quy định: “đối với cùng một hành vi VPHC thì mức phạt tiền đối với tổ chức bằng 02 lần mức phạt tiền đối với cá nhân.Khác với các pháp lệnh trước đây về xử phạt VPHC, Luật Xử lý VPHC năm 2012 đã có một quy định hoàn toàn mới là mức phạt tiền đối với tổ chức bằng hai lần mức phạt tiền đối với cá nhân. Đây là hệ số cứng, tuyệt đối, không phải là hệ số tương đối cho phép phạt đến gấp hai lần[16].Đối chiếu với mức tiền phạt người chưa thành niên từ đủ 14 tuổi đến chưa đủ 16 tuổi thì với quy định mức tiền phạt không quá 1/2 mức tiền phạt áp dụng đối với người thành niên, có thể hiểu rằng đây là hệ số tương đối và người có thẩm quyền có quyền tùy nghi quyết định mức tiền phạt miễn sao không vượt quá 1/2 mức tiền phạt áp dụng đối với người thành niên.
Ví dụ: theo điểm e khoản 1 Điều 7 Nghị định số 167/2013/NĐ-CP ngày 12/11/2013 của Chính phủ thì hành vi “nuôi gia súc, gia cầm, động vật gây mất vệ sinh chung ở khu dân cư” sẽ bịphạt tiền từ 100.000 đồng đến 300.000 đồng. Nếu chủ thể vi phạm là người thành niên và không có tình tiết tăng nặng hay tình tiết giảm nhẹ thì sẽ bị phạt mức tiền trung bình là 200.000 đồng. Nếu chủ thể vi phạm là tổ chức và không có tình tiết tăng nặng hay tình tiết giảm nhẹ thì sẽ bị phạt mức tiền trung bình là 400.000 đồng (bằng hai lần mức phạt tiền đối với cá nhân). Tuy nhiên, nếu chủ thể vi phạm là người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổivà không có tình tiết tăng nặng hay tình tiết giảm nhẹ sẽ bị phạt bao nhiêu thì không có chuẩn mực chung trong việc áp dụng. Với quy định mức tiền phạt không quá 1/2 mức tiền phạt áp dụng đối với người thành niên thì người có thẩm quyền có thể xử phạt 10.000 đồng, 30.000 đồng, 50.000 đồng, 90.000 đồng, 100.000 đồng… bởi tất cả mức tiền phạt này đều không quá 1/2 mức tiền phạt áp dụng đối với người thành niên.
Như vậy, quy định mang tính tùy nghi trên đây sẽ tạo thói quen tùy tiện cho các chủ thể có thẩm quyền trong quá trình áp dụng pháp luật. Để khắc phục hạn chế này, các quy định liên quan đến hình thức xử phạt, mức tiền phạt cần được quy định rõ ràng nhằm tạo ra sự thống nhất trong áp dụng pháp luật. Trong trường hợp này, chúng ta hoàn toàn có thể tiếp thu kinh nghiệm lập pháp của bang Victoria là ghi nhận rõ ràng về mức tiền phạt đối với người từ đủ 16 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi./.
 

 


[1] Nước Úc có 06 bang gồm New South Wales, Queensland, Nam Úc, Tasmania, Victoria, Tây Úc và hai vùng lãnh thổ trên đất liền là Vùng lãnh thổ thủ đô và Vùng lãnh thổ phía Bắc.
[2] Phụ lục 04 Báo cáo số 82/BC-BTP ngày 22/3/2019 của Bộ Tư pháp về công tác thi hành pháp luật về xử lý vi phạm hành chính năm 2018 và Phụ lục 01, 02 Báo cáo số 09/BC-BTP ngày 08/01/2018 của Bộ Tư pháp Tổng kết thi hành Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012.
[3] Theo Điều 3 Luật Xử phạt vi phạm hành chính Victoria năm 2006, “phạt tiền” là một chế tài hành chính trong đó bao gồm tất cả những khoản phải trả được quy định tại Điều 81 của Luật này. Cụ thể, Điều 81 Luật Xử phạt vi phạm hành chính Victoria năm 2006 ghi nhận tiền phạt bao gồm các khoản:
(1) Trong xử phạt vi phạm hành chính thì các khoản tiền sẽ gồm:
(a) là khoản tiền được quy định cụ thể đối với người vi phạm; và
(b) có thể bao gồm các khoản khác được liệt kê trong thông báo xử phạt
(2) Các khoản khác được quy định trong Luật này có liên quan đến chi phí thực thi việc xử phạt đều được coi là chi phí hợp pháp.
[7] Khoản 2 Điều 1 Phụ lục 3 Luật Trẻ em, thanh niên và gia đình năm 2005 của bang Victoria.
[8] Thái Thị Tuyết Dung - Mai Thị Lâm,“Những bất cập trong Luật xử lý vi phạm hành chính và kiến nghị hoàn thiện”, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp số 16, năm 2015.
[10] Felicity Stewart - Donald Ritchie - Emma O’Neill, Imposition and enforcement of court fines and infringement penalties against children, p. 311.
[11] Mỗi đơn vị sẽ thay đổi theo từng thời kỳ. Hiện nay, mỗi đơn vị phạt là 165.22 đô la Úc.
[12] Council, S. A, The Imposition and Enforcement of Court Fines and Infringement Penalties in Victoria: Report. Sentencing Advisory Council-Victoria, 2014.
[13] Báo cáo số 09/BC-BTP ngày 08/01/2018 của Bộ Tư pháp tổng kết thi hành Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012.
[14] Viện Ngôn ngữ học, Từ điển tiếng Việt phổ thông, Nxb. Thành phố Hồ Chí Minh, 2002, tr. 1406.
[15] Nguyễn Lân, Từ điển từ và ngữ Việt Nam, Nxb. Thành phố Hồ Chí Minh, 2006, tr. 1479.
[16] Nguyễn Cảnh Hợp (chủ biên), Bình luận khoa học Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012, Nxb. Hồng Đức, năm 2017, tr. 132.

(Nguồn tin: Bài viết được đăng tải trên Ấn phẩm Tạp chí Nghiên cứu Lập pháp số 21 (397), tháng 11/2019.)


Ý kiến bạn đọc