Tóm tắt: Bầu cửđại biểu Quốc hội vừa là quyền, vừa là trách nhiệm của nhân dân nhằm xây dựng và hoàn thiện Nhà nước dân chủ. Nội dung bài viết cho thấy, ở Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào, việc sử dụng hình thức bầu cử để bầu ra cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất được quy định cụ thể và rõ ràng trong Hiến pháp. Nhìn chung, bầu cử đại biểu Quốc hội theo tinh thần của Hiến pháp được diễn ra theo hướng tích cực và ngày càng hoàn thiện cả về phương diện tổ chức và ý thức thực hiện. Dù vậy, vẫn còn một số hạn chế cần khắc phục để nâng cao chất lượng các cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội ở Lào.
Từ khoá: Bầu cử; đại biểu Quốc hội; bỏ phiếu; cử tri; Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào.
Abstract: The election of National Assembly deputies is both a right and a responsibility of the people to build and perfect a democratic state. In the Lao People's Democratic Republic, the use of election to elect the highest state authority is expressly stipulated in the Constitution - the law with the highest value, providing a solid legal framework. In general, the election of National Assembly deputies in the spirit of the Constitution is taking place in a positive direction. It is increasingly improving both in terms of organization and sense of implementation. However, there are still a number of shortcomings that need to be review for improvements of the quality of National Assembly elections in Lao PDR.
Keywords: Election; National Assembly deputies; voting; voters; Lao People's Democratic Republic.
Ảnh minh họa: Nguồn internet
Đặt vấn đề
Ở nước Cộng hòa dân chủ nhân dân (CHDCND) Lào, việc sử dụng hình thức bầu cử để bầu ra cơ quan quyền lực cao nhất của Nhà nước được quy định cụ thể và rõ ràng trong Hiến pháp năm 2015. Trên cơ sở đó, một Ủy ban Bầu cử quốc gia (UBBCQG) đã được thành lập và tiến hành tổ chức các cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội (ĐBQH). Thành công của các cuộc bầu cử ĐBQH có ý nghĩa hết sức quan trọng, thể hiện sự thống nhất về mọi mặt của Đảng Nhân dân cách mạng, Nhà nước và nhân dân Lào, là tiền đề vững chắc triển khai thực hiện có hiệu quả các nghị quyết của Đảng Nhân dân cách mạng Lào, xây dựng các cơ quan nhà nước, chính quyền các cấp có đủ năng lực hoạt động với chất lượng, hiệu quả cao trong các nhiệm kỳ
[1]. Bài viết này tập trung trình bày và đánh giá thực trạng tổ chức bầu cử ĐBQH ở CHDCND Lào, trong đó tập trung vào hai kỳ bầu cử ĐBQH Khóa VIII (2016-2020) và Khóa IX (2021-2025) gần đây.
1. Thực trạng bầu cử đại biểu Quốc hội ở Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào
Qua thực tiễn triển khai áp dụng Hiến pháp năm 2015 và Luật Bầu cử ĐBQH[TBT1] năm 2001 trong tổ chức bầu cử ĐBQH các khóa gần đây ở CHDCND Lào cho thấy, các quy định của luật thực định nhìn chung được áp dụng khá đầy đủ trong thực tiễn, việc triển khai các công việc phục vụ cho công tác bầu cử được thực hiện đúng tiến độ, bảo đảm tính dân chủ, tiết kiệm. Các cuộc bầu cử đã đạt được những kết quả tích cực và thành công trên nhiều phương diện, từ công tác chuẩn bị, tổ chức triển khai thực hiện cho đến khi kết thúc cuộc bầu cử. Sự thành công của các cuộc bầu cử ở Lào chứng minh rằng, hệ thống pháp luật về bầu cử về cơ bản đã dần đồng bộ và đang từng bước được hoàn thiện. Tuy nhiên, với đặc thù của công tác bầu cử là hoạt động không thường xuyên, năm năm mới thực hiện một lần nên việc áp dụng các quy định của pháp luật về bầu cử qua các kỳ bầu cử ĐBQH cũng cho thấy một số nội dung được quy định trong luật cần được hoàn thiện thêm để phù hợp với sự vận động của thực tiễn. Có thể khái lược thực trạng tổ chức bầu cử ĐBQH ở CHDCND Lào qua các nội dung chủ yếu sau:
Thứ nhất, về thành lập các tổ chức phụ trách bầu cử, đơn vị bầu cử, khu vực bỏ phiếu
Thực tiễn chỉ ra rằng, trong các cuộc bầu cử gần đây, các tổ chức phụ trách bầu cử được thành lập đúng trình tự, thủ tục, thời gian, số lượng và thành phần góp phần triển khai các công tác bầu cử kịp thời, bảo đảm tiến độ.
- Về công tác chuẩn bị và thành lập các tổ chức phụ trách bầu cử:
Kỳ bầu cử ĐBQH Khóa VIII (2016-2020) ở Lào là một kỳ bầu cử đặc biệt, bởi ngoài việc lựa chọn ra 149 người là ĐBQH thực hiện các nhiệm vụ quan trọng của Nhà nước ở Trung ương còn bầu ra 360 người là đại biểu Hội đồng nhân dân cấp tỉnh thực hiện nhiệm vụ tại các địa phương. Theo đó, ngay từ cuối năm 2015, UBBCQG Lào đã phân công nhiệm vụ cho từng bộ phận để cuộc bầu cử tiến hành theo đúng mục tiêu đề ra. Trong đó, thành lập các tiểu ban chịu trách nhiệm từng đầu việc cụ thể là: Tiểu ban thư ký, Tiểu ban chính trị, Tiểu ban truyền thông, Tiểu ban cơ cấu tổ chức và nhân sự, Tiểu ban an ninh quốc phòng và Tiểu ban ngân sách.
Tại kỳ bầu cử ĐBQH Khóa IX (2021-2025): Trước khi cuộc bầu cử diễn ra, các thành viên của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) đã thực hiện các cuộc họp chuẩn bị cho cuộc bầu cử. UBBCQG được thành lập do đồng chí Pany Yathotou, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Quốc hội làm Chủ tịch; đồng chí Chansi Phosikham, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tổ chức Trung ương và đồng chí Bounthong Chitmany, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Tổng Thanh tra Chính phủ làm Phó Chủ tịch. Theo quy định, UBBCQG Lào có số lượng thành viên không quá 17 người. Ngày 20/8/2020, UBBCQG Lào đã ra Nghị quyết số 01/UBBCQG về việc thành lập năm tiểu ban và hoạt động của các tiểu ban của UBBCQG để giúp UBBCQG chuẩn bị và tiến hành bầu cử ĐBQH Khóa IX và Hội đồng nhân dân tỉnh Khóa II theo các bước bảo đảm đúng thời gian và mục tiêu đã đề ra.
- Về việc thành lập các đơn vị bầu cử và khu vực bỏ phiếu:
Thực tiễn bầu cử ĐBQH Khóa VIII và Khóa IX diễn ra ở Lào cho thấy, toàn bộ lãnh thổ Lào được chia làm 18 khu vực bầu cử tương ứng với 17 tỉnh và 01 thủ đô theo địa giới hành chính. Mỗi khu vực bầu cử chia thành nhiều đơn vị bầu cử và mỗi đơn vị bầu cử được chia thành nhiều khu vực bỏ phiếu tùy theo mật độ dân cư tại khu vực đó. Việc chia khu vực bỏ phiếu do chính quyền địa phương cấp tỉnh ra quyết định. Theo thống kê, các địa phương đều có xu hướng tổ chức các đơn vị bầu cử được bầu số đại biểu tối đa 3 đại biểu theo luật định. Cuộc bầu cử ĐBQH Khóa VIII có 56 đơn vị bầu 149 đại biểu
[2]; Khóa IX có 61 đơn vị bầu 164 đại biểu
[3]. Tỷ lệ trung bình là 2,64 - 2,74 đại biểu/đơn vị bầu cử. Điều này cho thấy, số lượng các đơn vị bầu cử được bầu 3 đại biểu vẫn chiếm đa số so với số đơn vị được bầu 2 đại biểu.
Theo thống kê của UBBCQG, cuộc bầu cử ĐBQH Khóa VIII có hơn 3.657.000 cử tri đi bầu cử tại hơn 7.000 khu vực bỏ phiếu trên cả nước. Tại cuộc bầu cử ĐBQH Khóa IX, có 3.973.017 cử tri trong tổng 4.053.151 cử tri tham gia bỏ phiếu tại 7.217 khu vực bỏ phiếu, chiếm 98,02%; có 40 khu vực bỏ phiếu ở nước ngoài với sự tham gia của 13.283 cử tri (5.243 nữ) trong tổng số 13.404 cử tri ở nước ngoài, chiếm 99% cử tri tham gia bỏ phiếu
[4].
Tổ bầu cử được thành lập ở mỗi khu vực bỏ phiếu để thực hiện công tác bầu cử ĐBQH. Theo đúng tinh thần quán triệt của Đảng Nhân dân cách mạng Lào và Nhà nước, 50 ngày trước ngày bầu cử, các khu vực bỏ phiếu sẽ thành lập Tổ bầu cử. Tổ bầu cử có từ 11 đến 21 thành viên gồm Tổ trưởng, Thư ký và các Ủy viên là đại diện cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội, đại diện cử tri ở địa phương.Ở mỗi khu vực bỏ phiếu, Tổ bầu cử là bộ phận trực tiếp điều hành tiến trình bầu cử trong ngày cử tri đi bỏ phiếu, do đó trong quá trình thành lập, các địa phương đều rất chú ý đến công tác nhân sự của Tổ bầu cử; bảo đảm quá trình lập Tổ bầu cử diễn ra bài bản, khoa học, chặt chẽ. Các thành viên Tổ bầu cử phụ trách công tác bầu cử trong khu vực bỏ phiếu; bố trí phòng bỏ phiếu, chuẩn bị hòm phiếu; nhận tài liệu và phiếu bầu cử ĐBQH từ các Ban bầu cử tương ứng; phát thẻ cử tri, phiếu bầu cử có đóng dấu của tổ bầu cử cho cử tri; thường xuyên thông báo cho cử tri biết ngày bầu cử, nơi bỏ phiếu, thời gian bỏ phiếu trong thời hạn 10 ngày trước ngày bầu cử; đồng thời, thực hiện các thủ tục giải quyết khiếu nại, tố cáo về bầu cử.
Thứ hai, về lập danh sách cử tri
Trên cơ sở hướng dẫn của UBBCQG, các làng, bản, thị trấn trên cả nước đã thực hiện phương án phối hợp chặt chẽ với lực lượng chức năng để rà soát số nhân khẩu, hộ khẩu. Nhìn chung, việc rà soát lập danh sách cử tri đã được các địa phương chú trọng thực hiện. Cùng với việc lập danh sách, công tác niêm yết danh sách cử tri cũng được thực hiện bảo đảm theo quy định. Các địa phương, đơn vị niêm yết danh sách cử tri tại trụ sở chính quyền địa phương tại các bản, thị trấn và tại những điểm công cộng của khu vực bỏ phiếu như nhà văn hóa, tổ dân phố, hội trường cơ quan, đơn vị, những điểm dân cư đông bảo đảm đúng thời gian quy định, đồng thời đẩy mạnh công tác tuyên truyền để nhân dân tiện theo dõi, bổ sung thông tin nếu có sai sót.
Kỳ bầu cử ĐBQH Khóa IX diễn ra trong hoàn cảnh đặc biệt, thời điểm xảy ra đại dịch Covid-19.Để bảo đảm vừa tổ chức cuộc bầu cử thành công, đúng pháp luật, vừa phải bảo đảm an toàn trong điều kiện phòng, chống đại dịch Covid-19, UBBCQG và các cơ quan, tổ chức hữu quan đã ban hành nhiều văn bản trực tiếp hướng dẫn công tác tổ chức bầu cử bảo đảm an toàn trong điều kiện phòng, chống dịch bệnh; hướng dẫn quy trình, thủ tục bỏ phiếu, kiểm phiếu và yêu cầu bảo đảm các vấn đề phòng, chống dịch bệnh trong quá trình bầu cử. Theo thống kê, kỳ bầu cử ĐBQH Khóa IX, danh sách cử tri trên cả nước được lập là 4.053.151 cử tri. Trong đó, có 2.025.113 cử tri nữ, chiếm 49,96% cử tri cả nước; 13.404 cử tri ở nước ngoài được lập danh sách tại 40 điểm bỏ phiếu ở các quốc gia
[5]. Điều này cho thấy, Nhà nước Lào cũng đặc biệt chú trọng đến bộ phận người Lào đang học tập và làm việc ở nước ngoài, bảo đảm cho họ có quyền được bầu cử - quyền thiêng liêng của mỗi người dân các bộ tộc Lào.
Thứ ba, về lập danh sách ứng cử viên
Căn cứ vào danh sách chính thức những người ứng cử được Đoàn Chủ tịch Uỷ ban Trung ương Mặt trận Lào xây dựng đất nước giới thiệu, UBBCQG gửi tới các Uỷ ban bầu cử hữu quan danh sách những người được giới thiệu về ứng cử tại địa phương. Ủy ban bầu cử lập và công bố danh sách những người ứng cử theo từng đơn vị bầu cử trong cả nước theo danh sách chính thức do Ban thường trực Uỷ ban Trung ương Mặt trận Lào xây dựng đất nước và Uỷ ban bầu cử gửi đến chậm nhất là 25 ngày trước ngày bầu cử. Trong quá trình hiệp thương giới thiệu đại biểu, Mặt trận Lào xây dựng đất nước đã tích cực, chủ động triển khai thực hiện quyền và nhiệm vụ trong bầu cử, từ khâu xây dựng, banh hành văn bản hướng dẫn đến các khâu tổ chức thực hiện, thường xuyên giám sát để kịp thời phát hiện, khắc phục những sai sót phát sinh trong quá trình bầu cử.
Theo các báo cáo của UBBCQG về tổng kết cuộc bầu cử ĐBQH Khóa VIII và Khóa IX , số lượng người tự ứng cử trong các kỳ bầu cử như sau:
Thống kê số người ứng cử ĐBQH Khóa VIII, IX
|
Kỳ bầu cử
|
Tổng số ứng cử viên
|
Ứng cử viên do Trung ương giới thiệu
|
Ứng cử viên do cơ quan, tổ chức ở địa phương giới thiệu
|
Người tự ứng cử
|
|
Khóa VIII
|
210
|
80
|
125
|
5
|
|
Khóa IX
|
224
|
84
|
135
|
6
|
(Nguồn: Tổng hợp từ các báo cáo tổng kết cuộc bầu cử[6])
Qua thống kê, số ứng cử viên ĐBQHKhóa IX tăng đáng kể so với Khóa VIII. Trong đó, số ứng cử viên do cơ quan, tổ chức ở địa phương giới thiệu và số người tự ứng cử ĐBQH đều gia tăng. Điều này cho thấy, tính chất dân chủ ngày càng được nâng cao trong bầu cử ĐBQH ở CHDCND Lào.
Thứ tư, về vận động bầu cử
Trong quá trình vận động bầu cử, các ứng viên trong các kỳ bầu cử ĐBQH ở CHDCND Lào đã tuân thủ nguyên tắc vận động bầu cử là tiến hành dân chủ, công khai, bình đẳng, đúng pháp luật và bảo đảm trật tự, an toàn xã hội. Khi tiếp xúc cử tri để vận động bầu cử, các ứng cử viên luôn thể hiện là người chân thành, trung thực, luôn có tinh thần cầu thị, trách nhiệm, luôn sẵn sàng lắng nghe tâm tư, nguyện vọng của cử tri. Người ứng cử thực hiện báo cáo với cử tri thông tin về tiểu sử bản thân và chương trình hành động của mình nếu được bầu làm đại biểu một cách ngắn gọn, xúc tích, hợp lý theo quy chuẩn và đã có sự trao đổi cởi mở, thoái mái, tự tin với cử tri. Việc xây dựng chương trình hành động thiết thực, có khả năng thực thi đem lại kết quả cao, cam kết có cơ sở, tránh được tình trạng hứa hẹn một cách hình thức.
Thứ năm, về bỏ phiếu, kiểm phiếu, công bố kết quả và thẩm tra tư cách đại biểu trúng cử
Có thể khẳng định rằng, dù trong bất kỳ hoàn cảnh nào, các cuộc bầu cử ĐBQH ở CHDCND Lào, cử tri đi bầu luôn đạt ở mức cao. Thành công của cuộc bầu cử đã thể hiện được sức mạnh từ lòng dân. Không khí của các cuộc bầu cử thực sự là ngày hội của toàn dân. Tỷ lệ cử tri đi bỏ phiếu luôn đạt trên 97% qua các cuộc bầu cử ĐBQH là minh chứng cho điều đó.
Trong cuộc bầu cử ĐBQH Khóa VIII, cử tri của 18 đơn vị bầu cử đều tham gia rất nhiệt tình với hơn 3.657.219 người trong tổng số 3.734.452 cử tri hợp lệ trong cả nước đi bầu, tỷ lệ cử tri tham gia bỏ phiếu đạt trên 97,9%
[7]. Tại kỳ bầu cử ĐBQH Khóa IX, 18 đơn vị bầu cử trên cả nước Lào có 3.973.017 cử tri trong tổng 4.053.151 cử tri tham gia bỏ phiếu tại 7.217 địa điểm bỏ phiếu, chiếm 98,02%; có 40 địa điểm bỏ phiếu ở nước ngoài với sự tham gia của 13.283 cử tri (5.243 nữ) trong tổng số 13.404 cử tri ở nước ngoài, chiếm 99% cử tri tham gia bỏ phiếu
[8].
Trong quá trình kiểm phiếu, các Tổ bầu cử thực hiện tốt nhất các quy định về kiểm phiếu, xác định phiếu hợp lệ và phiếu không hợp lệ. Trong quá trình kiểm phiếu, nếu phát hiệu có phiếu bầu cử được cho là không hợp lệ thì Tổ trưởng Tổ bầu cử đưa ra để toàn Tổ xem xét, quyết định.
2. Đánh giá về bầu cử đại biểu Quốc hội ở Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào và đề xuất giải pháp
2.1. Những thành tựu đạt được
Một cuộc bầu cử thành công hay không thể hiện trước hết và cơ bản là tỷ lệ cử tri đi bầu. Xét từ khía cạnh này, hoạt động tổ chức bầu cử ĐBQH ở CHDCND Lào hiện nay đã đạt được thành công, thể hiện rõ ràng qua tỷ lệ cử tri đi bầu cử cao (trên 97%)
[9]. Tỷ lệ cử tri đi bầu cử cao có ý nghĩa rất quan trọng trong mỗi cuộc bầu cử, phản ánh tính tích cực và ý thức chính trị của nhiều tầng lớp nhân dân trong bầu cử và trong việc chủ động xây dựng chính quyền, ý thức thực hiện quyền làm chủ của người dân.
Sở dĩ đạt được thành công kể trên trước hết là do sự chủ động trong công tác tuyên truyền của Đảng Nhân dân cách mạng Lào, Nhà nước Lào, các phương tiện truyền thông về bầu cử. Tuy nhiên, sâu xa hơn, thành tựu này còn do những cải cách gần đây trong công tác tổ chức bầu cử đã phát huy tác dụng, cụ thể là:
- Việc thành lập Hội đồng bầu cử quốc gia trong kỳ bầu cử ĐBQH Khóa VIIII và Khóa IX ở CHDCND Lào đã khắc phục những hạn chế trong công tác bầu cử của các giai đoạn trước, góp phần chuyên nghiệp hóa hoạt động bầu cử, bảo đảm tính thống nhất, tính khách quan trong công tác chỉ đạo, điều hành. UBBCQG đã tổ chức cuộc bầu cử đúng luật, sát sao từng nhiệm vụ, từng giai đoạn và tổ chức giám sát để kịp thời điều chỉnh, tạo thuận lợi, thống nhất trong thực hiện các công việc ở địa phương. Các thành viên của tổ chức phụ trách bầu cử luôn nêu cao tinh thần trách nhiệm, nghiêm túc thực hiện chức năng, nhiệm vụ được giao; công tâm, khách quan, trung thực trong quá trình thực thi nhiệm vụ.
- Theo báo cáo công tác của Mặt trận Lào xây dựng đất nước, việc chuẩn bị nhân sự ứng cử bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng Nhân dân cách mạng Lào, chặt chẽ, phù hợp với định hướng, quy hoạch đào tạo, bồi dưỡng và sử dụng cán bộ. Mặt trận Lào xây dựng đất nước đã chủ trì tổ chức các Hội nghị hiệp thương, lựa chọn giới thiệu người ứng cử ĐBQH ở Trung ương và hướng dẫn, chỉ đạo Ủy ban Mặt trận Lào xây dựng đất nước các cấp ở địa phương tổ chức các Hội nghị hiệp thương, Hội nghị lấy ý kiến cử tri nơi công tác và nơi cư trú đối với người ứng cử ĐBQH, đại biểu Hội đồng nhân dân. Nhìn chung, các hội nghị được tiến hành đúng thời gian, trình tự, thủ tục và thành phần theo quy định của pháp luật; bảo đảm dân chủ, công khai, minh bạch. Tại các Hội nghị lấy ý kiến cử tri, nhiều ý kiến đóng góp thẳng thắn, khách quan, mang tính xây dựng, làm cơ sở lựa chọn được những người đủ tiêu chuẩn để ứng cử ĐBQH. Việc công bố danh sách những người ứng cử được thực hiện bảo đảm đúng quy trình.
- Hoạt động thông tin, tuyên truyền cho cuộc bầu cử được triển khai bài bản từ Trung ương đến cơ sở với nhiều hình thức đa dạng, phong phú, sinh động phù hợp với từng đối tượng, địa bàn giúp cho nhân dân, cử tri cả nước nắm bắtkịp thời, đầy đủ các thông tin về cuộc bầu cử, về ý nghĩa và tầm quan trọng của việc thực hiện quyền bầu cử; đồng thời, góp phần tạo nên không khí tin tưởng, phấn khởi trong suốt quá trình chuẩn bị cũng như trong ngày bầu cử; đấu tranh với những luận điệu sai trái, vu khống xuyên tạc về cuộc bầu cử; góp phần quan trọng vào thắng lợi của cuộc bầu cử.
2.2. Những vấn đề còn hạn chế, nguyên nhân và giải pháp khắc phục
Bên cạnh những thành tựu kể trên, giống như bất kỳ quốc gia nào trên thế giới, việc tổ chức bầu cửĐBQH ở CHDCND Lào cũng còn những hạn chế nhất định. Ở một số đơn vị bầu cử, việc tổ chức đi bầu vẫn còn chạy theo thành tích, làm ảnh hưởng đến chất lượng bầu chọn của cử tri. Bên cạnh đó, cũng vẫn còn tình trạng đi bầu thay, bầu hộ ở một số nơi; đồng thời, việc phân chia đơn vị bầu cử, phân bổ số lượng đại biểu được bầu ở các đơn vị bầu cử, vấn đề vận động bầu cử và tổ chức bỏ phiếu cho công dân Lào ở nước ngoài… cũng còn một số khía cạnh chưa thực sự hợp lý, làm ảnh hưởng nhất định đến hiệu quả của hoạt động bầu cử. Dưới đây phân tích sâu hơn về một số hạn chế và đề xuất giải pháp khắc phục:
- Vềhiện tượng chạy đua thành tích trong tổ chức bầu cử - chủ yếu là do các cơ quan tổ chức bầu cử ở địa phương muốn cử tri đi bầu nhanh và đầy đủ trong ngày bầu cử, để có thể sớm báo cáo cấp trên về kết quả đã đạt được. Hậu quả là một số cử tri không đủ thời gian thích đáng để nghiên cứu hồ sơ của các ứng cử viên trước khi bỏ phiếu. Việc này khiến cho sự lựa chọn của cử tri bị ảnh hưởng và chất lượng đại biểu dân cử có nơi chưa cao.
Để khắc phục tình trạng trên, Hội đồng bầu cử quốc gia của Lào cần học tập kinh nghiệm của Việt Nam, đó là quy định thời hạn tối thiểu cho việc bỏ phiếu trong ngày bầu cử, qua đó chấm dứt nhu cầu chạy đua thành tích của các tổ chức phụ trách bầu cử.
- Về hiện tượng đi bầu thay, bỏ phiếu hộ: tình trạng này diễn ra ở một số đơn vị bầu cử, với mức độ khác nhau. Nhìn chung, nguyên nhân là do một số cử tri không có điều kiện trở về khu vực bầu cử của mình đúng ngày bầu cử để trực tiếp bỏ phiếu nên nhờ người khác bỏ phiếu giúp. Ngoài ra, cũng có hiện tượng người dân chưa ý thức đầy đủ về trách nhiệm công dân của mình trong bầu cử nên nhờ người thân trong gia đình bỏ phiếu cho mình, dù mình có thể trực tiếp đi bỏ phiếu.
Để khắc phục tình trạng trên, cần đẩy mạnh công tác giáo dục, tuyên truyền cho tất cả người dân, đặc biệt là các cử tri, về quyền và trách nhiệm của công dân trong bầu cử. Bên cạnh đó, các thiết chế tổ chức bầu cử cần rà soát danh sách cử tri để có biện pháp hỗ trợ những cử tri gặp khó khăn trong việc tham gia bầu cử có thể khắc phục khó khăn đó và đi bỏ phiếu vào ngày bầu cử. Cuối cùng, Nhà nước cần tham khảo kinh nghiệm của nhiều nước để quy định một số chế tài, chẳng hạn như phạt tiền với mọi cử tri và kỷ luật với cán bộ, công chức không chịu đi bỏ phiếu hoặc nhờ người khác bỏ phiếu hộ trong ngày bầu cử.
- Về vấn đề phân chia đơn vị bầu cử và phân bổ số lượng đại biểu được bầu: Thực tế hiện nay, các hoạt động này đang được thực hiện dựa vào tiêu chí dân số - một tiêu chí hợp lý và phổ biến được áp dụng trong các cuộc bầu cử ở nhiều quốc gia. Dù vậy, quy định về phân chia đơn vị bầu cử và phân bổ số lượng đại biểu được bầu cho một số địa phương chưa thực sự hợp lý, ảnh hưởng đến giá trị của lá phiếu giữa các ứng cử viên ở các địa phương đó. Ví dụ, trong cuộc bầu cử ĐBQH Khóa VIII, đơn vị bầu cử số 2 của tỉnh Savannakhet có 210.458 cử tri và đơn vị bầu cử số 1 của tỉnh Bolikhamxay có 38.084 cử tri, song cùng được bầu 3 đại biểu. Như vậy, giá trị phiếu bầu ở hai đơn vị này kháchênh lệch.
Giải pháp cho vấn đề trên là rà soátviệcphân chia đơn vị bầu cử và phân bổ số lượng đại biểu cho mỗi đơn vị bầu cử để bảo đảm sự cân bằng tương đối (thực tế cho thấy trong vấn đề này, không quốc gia nào có thể bảo đảm sự cân bằng tuyệt đối), qua đó bảo đảm thực hiện nguyên tắc bình đẳng “một người, một phiếu bầu, một giá trị” theo như thông lệ quốc tế
[10] mà đã được ghi trong pháp luật bầu cử củaCHDCND Lào. Trong vấn đề này, cần chú trọng đến số lượng cử tri và tỷ lệ giữa số lượng đại biểu được bầu trên số lượng cử tri hơn là khía cạnh địa lý khi phân chia các đơn vị bầu cử.
- Về vấn đề vận động bầu cử: Giống như ở Việt Nam
[11], Trung Quốc
[12] và các nước xã hội chủ nghĩa khác, pháp luật bầu cử của CHDCND Lào không quy định chế độ tranh cử, mà quy định chế độ vận động bầu cử. Hoạt động vật động bầu cử là sự kết hợp giữa các ứng cử viên và chính quyền địa phương nơi các ứng cử viên đăng ký ứng cử. Nhìn chung, trong thời gian qua, hoạt động này đã được triển khai nghiêm túc và hiệu quả, tuy nhiên ở một số địa phương công tác này chưa được chú ý đúng mức, dẫn đến việc tổ chức vận động bầu cử còn hình thức.Cụ thể, ở những địa phương đó, thông tin ứng cử viên thường sơ sài và chủ yếu được chính quyền cấp xã, phường phổ biến qua đài phát thanh hoặc được dán ở các địa điểm bầu cử. Các cuộc hội nghị tiếp xúc cử tri cũng được tổ chức một cách hình thức, với ít cử tri tham gia. Hậu quả là cử tri có hiểu biết thiếu đầy đủ về các ứng cử viên, khiến cho việc lựa chọn bỏ phiếu của họ gặp khó khăn và ảnh hưởng đến chất lượng đại biểu dân cử được bầu.
Để khắc phục tình trạng trên, giải pháp là cần có quy định cụ thể và chặt chẽ hơn về vận động bầu cử, cũng như cần có sự giám sát, đánh giá sát sao của các cơ quan phụ trách bầu cử cấp trên với việc tổ chức hoạt động này của các cơ quan phụ trách bầu cử ở cấp cơ sở trong việc phổ biến thông tin và tổ chức các cuộc hội nghị tiếp xúc cử tri. Bên cạnh đó, pháp luật cần mở rộng các hình thức vận động bầu cử, không chỉ giới hạn ở việc phổ biến thông tin về ứng cử viên và các hội nghị tiếp xúc cử tri do chính quyền địa phương tổ chức, mà nên cho phép ứng cử viên tự vận động bầu cử trên một số phương tiện truyền thông hoặc tại một số địa điểm do pháp luật quy định.
- Về vấn đề tổ chức bầu cử cho cử tri ở nước ngoài: Đây là một điểm sáng trong tổ chức bầu cử của CHDCND Lào, thể hiện tính ưu việt của chế độ xã hội chủ nghĩa trong việc bảo đảm quyền chính trị của người dân
[13]. Trong thực tế, thời gian qua, hoạt động này đã được thực hiện khá tốt, song cũng gặp nhiều khó khăn vì không phải ở quốc gia nào cũng có thể tổ chức bầu cử cho cử tri Lào đang học tập, công tác hay làm việc ở đó vào ngày bầu cử
[14]. Do đó, vẫn còn một số lượng khá lớn cử tri Lào ở nước ngoài không có điều kiện được thực hiện quyền bầu cử.
Để khắc phục tình trạng trên, Nhà nước Lào cần tích cực làm việc với các quốc gia mà hiện chưa thể tổ chức bầu cử cho cử tri Lào đang học tập, công tác hay làm việc ở đó vào ngày bầu cử, nhằm xoá bỏ những rào cản và thiết lập cơ sở cho hoạt động này ở những nước đó. Tuy nhiên, quan trọng hơn, Nhà nước Lào nên nghiên cứu bổ sung hình thức bỏ phiếu điện tử
[15] để tất cả công dân Lào ở nước ngoài, dù đang sinh sống, học tập, công tác hay làm việc ở đâu, cũng đều có thể thực hiện quyền bỏ phiếu bầu cử của mình một cách dễ dàng.
Kết luận
Bầu cử nói chung, bầu cử ĐBQH nói riêng, là hoạt động chính trị, xã hội, pháp lý quan trọng và rất được coi trọng ở CHDCND Lào. Cho đến nay, CHDCND Lào đã xây dựng được một khung pháp lý khá toàn diện và tiến bộ về bầu cử nói chung, bầu cử ĐBQH nói riêng. Việc tổ chức bầu cử ĐBQH ở CHDCND Lào trong thực tiễn thời gian qua là khá tốt, mặc dù đây là công việc phức tạp, chịu sự chi phối bởi nhiều yếu tố vềlịch sử, chính trị, văn hóa, xã hội.
Tuy nhiên, giống như ở nhiều quốc gia khác, khung pháp luật và việc tổ chức thực hiện pháp luật về bầu cử ĐBQH ở CHDCND Lào hiện còn một số hạn chế.Thực trạng đó đặt ra yêu cầu phải tiếp tục hoàn thiện khung pháp luật và đổi mới cơ chế tổ chức bầu cử ĐBQHđể bảo đảm những mục tiêu về xây dựng Nhà nước pháp quyền và hội nhập quốc tế của CHDCND Lào./.
[1]Về vấn đề này, xem Khamphanh Sophabmixay (2010),
Quyền lực chính trị của nhân dân lao động ở Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào, Nhà xuất bản và phát hành sách quốc gia Lào, Viêng Chăn.
[2] UBBCQG (2016),
Báo cáotổngkết cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội Khóa VIII và đại biểu Hội đồng nhân dân cấp tỉnh Khóa I,
nhiệm kỳ 2016-2020, Viêng Chăn.
[3] UBBCQG (2021),
Báo cáotổngkết cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội Khóa IX và đại biểu Hội đồng nhân dân cấp tỉnh Khóa II,
nhiệm kỳ 2021-2025, Viêng Chăn.
[4] UBBCQG (2021),
Báo cáo tổngkết cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội Khóa IX và đại biểu Hội đồng nhân dân cấp tỉnh Khóa II,
nhiệm kỳ 2021-2025, Viêng Chăn.
[5] UBBCQG(2021),
Báo cáotổngkết cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội Khóa IX và đại biểu Hội đồng nhân dân cấp tỉnh Khóa II,
nhiệm kỳ 2021-2025, Viêng Chăn
[6] UBBCQG(2021),
Báo cáotổngkết cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội Khóa IX và đại biểu Hội đồng nhân dân cấp tỉnh Khóa II,
nhiệm kỳ 2021-2025, Viêng Chăn
[7] UBBCQG (2016),
Báo cáo tổng kết cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội Khóa VIII và đại biểu Hội đồng nhân dân cấp tỉnh Khóa I, nhiệm kỳ 2016-2020, Viêng Chăn.
[8] UBBCQG (2021),
Báo cáo tổng kết cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội Khóa IX và đại biểu Hội đồng nhân dân cấp tỉnh Khóa II, nhiệm kỳ 2021-2025, Viêng Chăn.
[9] Về vấn đề này, xem: IFES (2021) Elections,
Laotian National Assembly 2021 General, https://www.electionguide.org/elections/id/3623/.
[10] Về vấn đề này, xem: Jesus Orozoco-Henriquez (2010),
Electoral Justice, The International IDEA Handbook, International IDEA.
[11] Về vấn đề này, xem: Nguyễn Đình Quyền (2023),
Hoàn thiện cơ chế bầu cử nhằm nâng cao hơn nữa chất lượng đại biểu dân cử và bảo đảm tốt hơn quyền bầu cử của nhân dân, https://quochoi.vn/tintuc/Pages/tin-hoat-dong-cua-quoc-hoi.aspx?ItemID=83452. Cũng xem: Phạm Hồng Diên (2011),
Hoàn thiện pháp luật về quyền bầu cử của công dân ở Việt Nam hiện nay, Luận văn thạc sĩ luật học, Trường Đại học Luật Hà Nội.
[12] Về vấn đề này, xem: The State Council of the People’s Republic of China,
China’s Electoral System, https://english.www.gov.cn/archive/china_abc/2014/08/23/content_281474982987216.htm.
[13] Về vấn đề này, xem: KPL (2021),
National Assembly election candidates meet voters, https://kpl.gov.la/En/Detail.aspx?id=57886.
[14] Về vấn đề này, xem: Laotian Times (February 23, 2021),
Laos Holds Successful Elections, Results Could Be Announced Next Week, https://laotiantimes.com/2021/02/23/laos-holds-successful-elections-results-to-be-announced-next-week/.
